მოცემული სტატია 50-ე ფსალმუნის მე-7 მუხლის გაგებას შეეხება, რომელსაც ე.წ. „პირველქმნილი ცოდვის“ მომხრეები (შემდეგში – მომხრეები) ხშირად ციტირებენ. ისინი 50-ე ფსალმუნის მე-7 მუხლის სიტყვებში: „რამეთუ, ესერა, უსჯულოებათა შინა მიუდგა და ცოდვათა შინა მშვა მე დედამან ჩემმან“ – „პირველქმნილ ცოდვაზე“ მითითებას ხედავენ. აღნიშნულ ფსალმუნში ამგვარი მითითება – არ გვხვდება. ამგვარ მითითებას არც ბიზანტიელი ეგზეგეტი მამები ხედავენ, რომლებიც ფსალმუნებს განმარტავდნენ. ლათინური ტერმინის – „პირველქმნილი ცოდვა“ სწორ გაგებაზე ჩვენს წინა სტატიებში ვწერდით[1], იქვე ავღნიშნავდით, რომ აღმოსავლეთის ეკლესიის წმინდა მამები აღნიშნულ ტერმინს არ იყენებდნენ და პირველმშობელთა პირველი ცოდვა არ ესმოდათ ნეტარი ავგუსტინესა (+ 430) და ამ ტერმინის თანამედროვე მომხრეების მსგავსად, რომლებიც ნეტარი ავგუსტინეს მიმდევრებს წარმოადგენენ.
აღსანიშნავია მომხრეთა ახალი საინტერესო ტენდენცია – ისინი აღნიშნული საკითხის გაგებისას არა აღმოსავლეთის ეკლესიის (რომელსაც თავად განეკუთვნებიან) მამების სწავლებას ეყრდნობიან, არამედ დასავლეთის მამების სწავლებას. აღმოსავლეთის მამების განმარტებებში ფსალმუნის ამ მუხლის „პირველქმნილი ცოდვის“ კონტექსტში განმარტება არ გვხვდება. ფსალმუნების განმარტებისას წმინდა მამები ვერ შეეწინაღმდეგებოდნენ ძველ აღთქმას, რომელსაც ღვთივსულიერად აღიარებდნენ და მას ახალაღთქმისეულ ეკლესიაში განმარტავდნენ. ძველ აღთქმაში მრავალჯერ ვკითხულობთ, რომ შვილი მამის ცოდვის გამო პასუხს არ აგებს (იეზეკ. 18, 1-4; 18-20; რჯლ. 24, 16; 2 ნეშტ. 25, 4; 4 მეფ. 14, 6). წმინდა წერილი თავის თავს არ ეწინააღმდეგება, რადგან: „მთელი წერილი ღვთივსულიერია და სარგო–სასწავღად, სამხილებლად, გამოსასწორებლად და სიმართლის შესაგონებლად“ (2 ტიმ. 3, 16).
მივმართოთ 50-ე ფსალმუნის მე-7 მუხლის სიტყვა-სიტყვით თარგმანს: „ἰδοὺ γὰρ ἐν ἀνομίαις συνελήμφθην καὶ ἐν ἁμαρτίαις ἐκίσσησέν με ἡ μήτηρ μου“ – „აჰა, უსჯულოებათა შინა მიუდგა და ცოდვებში მატარა დედამ მუცლით“. გასაგებია, რომ ყველანი დაცემული ბუნებით ვიბადებით ასეთივე დაცემული მშობლებისგან; გასაგებია, რომ ჩვენი ბუნება დაბადებიდანვე ცოდვისკენ არის მიდრეკილი; გასაგებია, რომ ჩვენ გნომურ ნებას დაბადებიდანვე არ აქვს კავშირი ბუნებრივ ნებასთან, რაც ჩვენში ცოდვებს ბადებს; გასაგებია ისიც, რომ დაცემული მშობლებისგან ცოდვით დაზიანებულ ბუნებას ვიღებთ, მაგრამ მათ პირად ცოდვებში არ ვმონაწილეობთ და მითუმეტეს, შორეული პირველ მამის – ადამის ცოდვაში. ამასვე ამბობენ ჩვენი აღმოსავლელი წმინდა მამები. მოვუსმინოთ ორ მათგანს 50-ე ფსალმუნის მე-7 მუხლის განმარტების მაგალითზე:
წმ. ათანასე დიდი (+ 373): „რამეთუ, ესერა, უსჯულოებათა შინა მიუდგა და ცოდვათა შინა მშვა მე დედამან ჩემმან“. ღვთის თავდაპირველი ზრახვა იყო, რომ ჩვენ ქორწინებისა (იგულისხმება ხორციელი კავშირი. მთარგმნ.) და ხრწნის გარეშე ვშობილიყავით. მცნების დარღვევისა და ადამის ურჯულოების შედეგად კი, ანუ ღვთის მიერ მოცემული მცნებიდან გადახვევის შედეგად ქორწინება შემოვიდა. მაშასადამე, ყველა, ვინც ადამისგანაა შობილი ცოდვებში ისახება და პირველმშობლის მსჯავრს ექვემდებარება. ხოლო გამონათქვამი: „და ცოდვათა შინა მშვა მე დედამან ჩემმან“ ნიშნავს, რომ ჩვენმა საერთო დედამ – ევამ – პირველმა წარმოშვა ცოდვა, როდესაც სიამოვნება ისურვა. ამიტომ ითქმის ჩვენზე, რომ ცოდვებში ვიბადებით, რადგან დედის მსჯავრს ვექვემდებარებით. დავითი აჩვენებს, თუ როგორ დაექვემდებარა თავიდან ადამიანური ბუნება ცოდვას ევას დანაშაულში და როგორ დაექვემდებარა შობა წყევლას. მეფსალმუნე კი პირველქმნილი დროიდან საუბრობს, რადგან ღვთის ნიჭის დიდების ჩვენება სურს“ [2].
მაშასადამე, წმ. ათანასეს არც „პირველქმნილი ცოდვის“ გაგება აქვს და არც პირველმშობელთა ცოდვაზე ჩვენს პასუხისმგებლობას არ ახსენებს, არამედ მსჯავრს ვექმვედებარებით, რადგან ჩასახვისას მივიღეთ ადამისა და ევას ბუნება, რომელსაც უკვე ხრწნისა და სიკვდილის მსჯავრი ჰქონდა გამოტანილი. ზუსტად ამას აღნიშნავს წმ. ათანასე, როდესაც ზოგადად საუბრობს ადამიანნურ ბუნებაზე: „დავითი აჩვენებს, თუ როგორ დაექვემდებარა თავიდან ადამიანური ბუნება ცოდვას ევას დანაშაულში და როგორ დაექვემდებარა შობა წყევლას“. ვნახოთ, რას წერს იგივე საკითხზე ნეტარი თეოდორიტე კვირელი (დაახლ. + 458):
„რამეთუ, ესერა, უსჯულოებათა შინა მიუდგა და ცოდვათა შინა მშვა მე დედამან ჩემმან“. ძველთაგანვე და დასაწყისშივე, წინასწარმეტყველი ამბობს, რომ ცოდვამ ჩვენი ბუნება შეიპყრო, რადგან მცნების დარღვევა ევაში ჩასახვას უსწრებდა წინ. დანაშაულის ჩადენის, ღვთის მსჯავრის გამოტანისა და სამოთხიდან გამოძევების შემდეგ: „ადამ იცნა ევაჲ ცოლი თჳსი. და მიდგომილმან შვა კაინ“ (დაბ. 4, 1). ამიტომ წინასწარმეტყველს იმის თქმა სურს, რომ როდესაც ცოდვამ აჯობა ჩვენს პირველმშობლებს, მან ჩვენს მოდგმაში გზა გაიკვლია. ამასვე ამბობს ნეტარი პავლეც: „ვინაიდან როგორც ერთი კაცის მიერ შემოვიდა ცოდვა ამ ქვეყნად, ცოდვის მიერ კი – სიკვდილი, ისე სიკვდილიც გადავიდა ყველა კაცში, რადგანაც ყველამ სცოდა“ (რომ. 5, 12). ყოველთა ღმერთმა ეს ღირსსაკვირველ ნოესაც უთხრა: „შეყოფილ არს მომგონებელობაჲ კაცისა მოსწრაფებით ბოროტთა და სიჭაბუკითგან მისით“ (დაბ. 8, 21). ეს ყოველივე გვასწავლის, რომ ცოდვის ძალა არ არის ბუნებრივი ძალა (და ასე რომ ყოფილიყო სინამდვილეში, სასჯელისგან თავისუფალნი ვიქნებოდით); არამედ, ვნებათაგან შეჭირვებულია ბუნება დაცემისკენ არის მიდრეკილი. ამიტომ, წინასწარმეტყველი ქორწინებას კი არ ადანაშაულებს და ქორწინებისეულ კავშირს კი არ უწოდებს ცოდვას, როგორც ზოგიერთებს უგუნურად მიაჩნდათ, როდესაც სიტყვები: „უსჯულოებათა შინა მიუდგა და ცოდვათა შინა მშვა მე დედამან ჩემმან“ ამ გაგებით ესმოდათ. პირიქით, წინასწარმეტყველი საუბრობს იმ უსჯულეობაზე, რომელიც ადამიანთა პირველმშობლებმა გაბედეს და ამბობს, რომ ეს ამ მანკიერებების წყაროდ იქცა, ანუ მათ რომ არ შეეცოდათ, ცოდვის სასჯელად სიკვდილს არ დაექვემდებარებოდნენ; არ იქნებოდნენ მოკვდავნი, შესაბამისად, არც ხრწნადნი, უხრწნელებასთან უვნებელობაც იქნებოდა კავშირში, ხოლო უვნებლობისას კი ცოდვას არ ექნებოდა ადგილი. მაგრამ რადგანაც პირველმშობლებმა შესცოდეს, ხრწნას მიეცნენ და ხრწნადნი შეიქნენ, მაშასადამე, შვილებიც ასეთებად გააჩინეს. მათ, როგორც ხრწნადებს, ვნება და შიში, სიამოვნება და მწუხარება, რისხვა და შური ახლავთ. ყოველივე ამას და ამათგან შობილს გონება ებრძვის და როდესაც იმარჯვებს განიდიდება და გამარჯვების გვირგვინებით შეიმკობა, ხოლო თუ დამარცხდა, სირცხვილსა და სასჯელს ექვემდებარება“ [3].
ნეტარი თეოდორიტეს ტექსტიდან ჩანს, რომ ჩვენ პირველმშობელთა ხრწნადობასა და სიკვდილიანობას, ანუ დაცემულ ბუნებას ვიმკვიდრებთ, რაშიც ნეტ. თეოდორიტე საერთო სასჯელს, ანუ ბუნების სასჯელს (პირველმშობელთა დაცემულ ბუნებასთან თანაზიარობის გამო) და არა იპოსტასურ სასჯელს ხედავს. ამ აზრს იგი მუხლის განმარტების ბოლოს აზუსტებს – რომ ყოველი ჩვენგანი იპოსტასურ სასჯელს მხოლოდ ვნებებთან ბრძოლაში პირადი მარცხის შედეგად იღებს: „ხოლო თუ დამარცხდა, სირცხვილსა და სასჯელს ექვემდებარება“. საინტერესოა, რომ რომ. 5,12-ის განმარტებისას ნეტ. თეოდორიტე იგივეს ამბობს: „რამეთუ, არა პირველმშობელთა, არამედ ჩვენივე ცოდვისთვის ვიღებთ ყველანი სიკვდილის განჩინებას“ [4]. აქვე ავღნიშნავთ, რომ ნეტ. თეოდორიტე, ისევე, როგორც წმ. ათანასე, ე.წ. „პირველქმნილ ცოდვას“ არ ახსენებენ.
ავღნიშნავთ, რომ ის გაუგებრობა, რომელიც მომხრეებს „პირველქმნილი ცოდვის“ ტერმინთან დაკავშირებით უჩნდებათ, გამოწვეულია იმით, რომ ამ ტერმინის არსებით მნიშვნელობას ვერ ხვდებიან. ბევრმა მათგანმა არ იცის, რომ ეს ლათინური ტერმინია, რომელსაც თავისი გარკვეული გაგება ახლავს – აღმოსავლეთის ეკლესიის წმინდა მამების მიერ კი არ გამოიყენებოდა. ეს კი იმას ნიშნავს, რომ ტერმინი „პირველქმნილი ცოდვა“ მართლმადიდებელმა ეკლესიამ არ მიიღო, და ამ ეკლესიაში ამ ტერმინს რეცეპცია არ ქონდა გავლილი. აღნიშნული ტერმინი მართლმადიდებელი ეკლესიის გამოცდილებით არ მტკიცდება, განსაკუთრებით მისი წმინდა მამების საღვთისმეტყველო ნაშრომებში, და ამგვარად, აღმოსავლური ღვთისმეტყველებისათვის ის უცხოა. რატომ არ განვიცდით პრობლემებს ისეთი საღვთისმეტყველო ტერმინოლოგიის გამოყენებისას, როგორიცაა „იპოსტასი“, „იპოსტაზირება“, „არსი“, „ერთარსი“, „ენერგიები“ და ა.შ.? რადგან, ყველა მათგანს რეცეპცია ქონდა გავლილი აღმოსავლეთის ეკლესიაში და თავისი მსოფლიო ავტორიტეტით ეკლესიამ გაამყარა ისინი. რასაც ვერ ვიტყვით ტერიმინ „პირველქმნილი ცოდვა“-ზე. ეს ყოველივე კი “მომხრეებში” აღნიშნული ტერმინის გამოყენებასთან დაკავშირებით გაუგებრობას წარმოშობს. ისინი აქტიურად იყენებენ ამ ტერმინის, რაც მათ საღვთისმეტყველო პოზიციას დასავლურ თეოლოგიასთან ანათესავებს და აღმოსავლური მართლმადიდებლური აღმსარებლობის სიწმინდისგან გადახვევას წარმოშობს.
გრიგორი გრიგოროპულოსი
* * *
[1] იხ. პუბლიკაციების მუდმივი მისამართები: http://gregory-gr.hol.es/კაცობრიობის-მიერ-ადამის/ და http://gregory-gr.hol.es/საუბრობდა-თუ-არა-წმ-იოანე/
[2] იხ. პუბლიკაციის მუდმივი მისამართი: https://azbyka.ru/otechnik/Afanasij_Velikij/tolkovanie-na-psalmy/50
[3] იხ. პუბლიკაციის მუდმივი მისამართი: https://azbyka.ru/otechnik/Feodorit_Kirskij/tolkovanie_na_sto_pjatdesat_psalmov/50
[4] იხ. Блаженный Феодорит Киррский. Толкование на послание святого апостола Павла. М. 2013. С. 88-89.
