You are currently viewing პასუხი ე. წ. „სიმბოლური წიგნების“ საყოველთაობის მომხრეებს

პასუხი ე. წ. „სიმბოლური წიგნების“ საყოველთაობის მომხრეებს

  • Post author:
  • Post category:Blog

ამას წინათ სოციალურ ქსელში გამოქვეყნდა ვიდეორგოლი [1], რომლის ავტორიც – პატივცემული მამა კონსტანტინე ჯინჭარაძე (შემდეგში – ავტორი) – „სიმბოლური წიგნების“ საყოველთაობას ამტკიცებს. ჩვენი აზრით, ეს არა მხოლოდ ჩვენს სტატიაზე [2] პასუხის გაცემის მცდელობაა (სტატიაში აღმოსავლური მართლმადიდებლური ეკლესიის სისავსისთვის „სიმბოლური წიგნების“ საყოველთაობის საწინააღმდეგო არგუმენტები მოგვყავს), არამედ ყველასადმი, ვინც მოცემული წიგნების საყოველთაობას აკრიტიკებს. ზემოხსენებული ვიდეორგოლის შეფასებისას, ვამოწმებთ რა ავტორისადმი ჩვენს პატივისცემას, ავღნიშნავთ, რომ ავტორს, სამწუხაროდ, არც ერთი მყარი და უნაკლო არგუმენტი არ მოუყვანია ჩვენი აზრის საპირსპიროდ, რომლის თანახმადაც „სიმბოლური წიგნები“ არასავალდებულო ხასიათს ატარებს. ავტორის არგუმენტაციის მცდელობები მის ადრეულ სტატიებში გამოხატული აზრების გამეორებას ემყარებოდა. ზუსტად ეს გახდა მიზეზი იმისა, რომ ავტორის არგუმენტაციაში საღვთისმეტყველო პროგრესის არარსებობის გამო ჩვენ არ ვპასუხობთ ჩვენი სტატიების მიმართ მის მიერ გამოთქმულ კრიტიკულ მოსაზრებებს. ავტორის მიერ ვიდეორგოლში გამოთქმული მოსაზრებებიდან მხოლოდ რამოდენიმე მეტ-ნაკლებად მნიშვნელოვან ასპექტს გამოვყოფთ. წინასწარ ავღნიშნავთ, რომ ჩვენს ორ სტატიაში [3] ე. წ. „სიმბოლური წიგნების“ და მსგავსი პრო-ლათინურად შედგენილი საეკლესიო დოკუმენტების მიმართ კრიტიკული მასალა საკმაოდ არის მოცემული და ამიტომ მას აქ აღარ გავიმეორებთ, რათა: “რომელსა ასხენ ყურნი სმენად, ისმინენ!” (მთ. 11, 15).

3:19 წუთზე ავტორი ამბობს, რომ „მათ საწინააღმდეგოდ“ არც ერთ ეკლესიას არაფერი უთქვამს და რომ ეს მაგალითი თავისთავად „დიდი ფაქტია“ და ამიტომ ამ წიგნებმა „მთელი ეკლესიის მიერ“ აღიარება და რეცეფცია ჰპოვეს.

ჩვენ ასე ვუპასუხებთ: მართლმადიდებელი ეკლესიის სისავსეს არც ამ წიგნების წინააღმდეგ უთქვამს რაიმე, მაგრამ არც დადებითი შეფასება მიუცია და მათი საყოველთაო ავტორიტეტი არ უღიარებია. ეკლესიის ისტორია „სიმბოლური წიგნების“ ერთიან მსოფლიო კრებსით აღიარებას არ იცნობს იმ ფორმატში, რომელიც მსოფლიო კრებების ისტორიიდან ვიცით. ეკლესიის ისტორიისთვის ცნობილია ამ წიგნების ადგილობრივ საეკლესიო კრებებზე ცალკეული აღიარება, მაგრამ ამგვარი აღიარება ეკლესიის ერთიანი კრებსითი გონების ხმად არ ქცეულა. ადგილობრივი მართლმადიდებელი ეკლესიების გარკვეული ნაწილისთვის „სიმბოლური წიგნები“ დიდი ინტერესის საგანს არ წარმოადგენდა, ეს ეკლესიები გულგრილნი იყვნენ ამ წიგნების მიმართ, რადგან ამ უკანასკნელთ მსოფლიო ავტორიტეტული მნიშვნელობა არ გააჩნდათ და მსოფლიო კრებაზე, როგორც უმაღლეს ინსტანციაში, საელკესიოიურიდიული წესით არ გაფორმებულან. ოთხი აღმოსავლელი პატრიარქის ხმაც კი არ წარმოადგენს მსოფლიო ეკლესიის სისავსის ხმას. ამიტომ, აღნიშნულ წიგნებს მსოფლიო აღიარება არ მოუპოვებიათ, მითუმეტეს, მსოფლიო ეკლესიის სისავსის რეცეფცია არ გაუვლიათ, ავტორს საპისრისპიროს ჩვენება სურს. აქ ჩნდება კითხვა: როდესაც ავტორი ეკლესიის მიერ ამ წიგნების „რეცეფციაზე“ საუბრობს, სწორად ესმის თუ არა მას საეკლესიო რეცეფციის ცნება და მისი იურიდიული საფუძველი? – მისი ნათქვამიდან გამომდინარე – არ ესმის. აქ საქმე სულაც არ არის „სიმბოლური წიგნების“ უცდომელობაში (4:26), როგორც ეს ჩვენს ავტორს ჰგონია, არამედ საქმე ამ წიგნების საყოველთაო ვალდებულებაშია, რაც საკითხს პრინციპულ შინაარს სძენს, ანუ უნდა მისდევდეს თუ არა მართლმადიდებელი მრევლი ამ წიგნებს? ყველა, ვინც დაინტერესებულია ე. წ. „სიმბოლური წიგნებით“ და მათი მსოფლიო ეკლესიის სისავსისთვის ავტორიტეტულობით/არაავტორიტეტულობით აუცილებლად არქიეპისკოპოს ვასილის (კრივოშეინი) ნაშრომს – Символические тексты в Православной Церкви. Богословские труды. СПб. 4. М., 1968 – უნდა გაეცნოსб, ამას ობიექტურობა მოითხოვს. ნაშრომში არქიეპისკოპოს ვასილს „სიმბოლური წიგნების“ საყოველთაო სავალდებულო ხასიათის წინააღმდეგ არსებითი არგუმენტები მოჰყავს.

7:38 წუთზე ავტორი ამბობს, რომ თუ წმინდა მამებს (წმ. კირილე ალექსანდრიელი და სხ.) ეკლესიისთვის აუცილებელი „მოკლე სარწმუნოებრივი განსაზღვრებები“ ჰქონდათ, მაშ რატომ ვერ იარსებებს ეკლესიაში „სიმბოლური წიგნები“, „როგორც მართლმადიდებელი სწავლების განჩინება“?

ჩვენი პასუხი: პირველ რიგში, ეკლესიაში შეიძლება არსებობდეს „სიმბოლური წიგნები“, მაგრამ არა საყოველთაო ავტორიტეტის სახით, რადგან მოცემული დოკუმენტები ეკლესიის ერთიანი ხმის მსოფლიო ავტორიტეტით არ გამყარებულა; მეორე ის არის, რომ როდესაც ავტორი წმინდა მამებზე საუბრობს და ისინი მაგალითად მოჰყავს, ის ერთ ძალზე მნიშვნელოვან ასპექტს არ ითვალისწინებს, კერძოდ: წმ. კირილე ალექსანდრიელის (+ 444) ქრისტეს ერთი იპოსტასის შესახებ გამონათქვამი (და სხვა გამონათქვამები) ან წმ. პაპის, ლეო დიდის (+ 461) ქრისტეს ორი ბუნების შესახებ გამონათქვამები, „სიმბოლური წიგნებისგან“ განსხვავებით ეფესოს III მსოფლიო კრებამ (431 წ.) და ქალკედონის IV მსოფლიო კრებამ (451 წ.) გაითვალისწინა და დოგმატის სახით მიიღო. ეს კი ნიშნავს, რომ მსოფლიო ეკლესიის სისავსემ ერთხმად მიიღო აღნიშნული მამების ქრისტოლოგიური განსაზღვრებები, რადგან ისინი ნამდვილად იყო საჭირო ეკლესიისთვის. ამიტომ, ავტორის მიერ მოყვანილი მაგალითი საკმაოდ არადამაჯერებელია. ჩვენ გვიკვირს, თუ რამდენად არაგულისხმიერია ავტორი საეკლესიო-საისტორიო და დოგმატურ-საღვთისმეტყველო შედარებითი ანალიზის მიმართ.

ავტორი არქიეპისკოპოს ვასილის (კრივოშეინი) კრიტიკისას მას მხოლოდ „სიმბოლური წიგნების“ საყოველთაობის კრიტიკოსად მოიხსენიებს (16:31 წთ.) და არ ასახელებს მსოფლიო სახელის მქონე მთელ რიგ რუს და ბერძენ ავტორიტეტულ ღვთისმეტყველებს, რომლებიც „სიმბოლურ წიგნებს“ აკრიტიკებდნენ: პროფ. ი. კარმირისი, პროფ. ნ. ანდრუტსოსი, პროფ. პ. ტრემბელასი, პროფ. ნ. გლუბოკოვსკი და სხვ [4]. ხოლო თუ მოდერნიზმზე ვისაუბრებთ, ჩვენი ავტორის თანახმად (16:52 წუთ.), მოდერნიზმი ზუსტად „სიმბოლური წიგნების“ თანამედროვე ავტორებში იკვეთება, რომლებიც ხელოვნურად ცდილობენ „სიმბოლური წიგნების“ „საყოველთაობისა“ და „ავტორიტეტულობის“ ეკლესიისთვის თავზე მოხვევას. ეს ყოველივე კი იმიტომ, რომ ამ წიგნებში არის პრო-ლათინური მიმართულების საღვთისმეტყველო აზრები და ამ მცდარი საღვთისმეტყველო მოსაზრებების (მაგ., უნათლავ ჩვილთა საიქიო ხვედრის შესახებ) გასამართლებლად მოდერნისტებს ეკლესიაში „სიმბოლური წიგნების“ სტატუსი გამყარება სჭირდებათ, მაგრამ ეს საეკლესიო-იურიდიულ ძალას მოკლებული უიმედო ქმედებაა, რომელიც მრავალსაუკუნოვან ისტორიულ ტრადიციას არ ემყარება.

15:12 წუთზე ავტორი ამბობს, რომ 1845 წელს „სიმბოლური წიგნები“ რუსეთის ეკლესიის სინოდმა „სახელმძღვანელო წიგნათ“ მიიღო და რამდენადაც საქართველოს ეკლესია რუსეთის ეკლესიის გავლენის ქვეშ იმყოფებოდა, ავტორის ვარაუდით, რუსეთის ეკლესიის დადგენილება საქართველოს ეკლესიასაც ეხება.

პასუხი: პირველ რიგში, რუსეთის ეკლესიას ეს წიგნები საყოველთაო (მსოფლიო დონის) სავალდებულო დოგმატური დადგენილებების სახით არ მიუღია, არამედ ღვთისმეტყველების შესწავლისას „აუცილებელ სახელმძღვანელოდ“ მიიღო [5]; მეორეც, როდესაც 1917 წელს საქართველოს ეკლესიის ავტოკეფალია აღდგა, რუსული ეკლესიის მიერ შემოღებული აღნიშნული სიახლე („სიმბოლური წიგნები“), ავტოკეფალური ეკლესიის სტატუსში ყოფნისას, არ დაამტკიცა. თუ ამ წიგნებს ასეთი დიდი დოგმატური მნიშვნელობა ჰქონდა, როგორც ავტორი ამტკიცებს, საქართველოს (იმ დროისთვის უკვე ავტოკეფალიის მქონე) ეკლესიის სინოდი ვალდებული იქნებოდა კრებაზე დაემტკიცებინა ეს წიგნები (1917 წლის შემდეგ), რადგან სარწმუნოებრივი სწავლების დოგმატი ეკლესიის საღვთისმეტყველო საფუძველს წარმოადგენს, მაგრამ საქართველოს ეკლესიის ისტორიაში ამგვარ რამეს ვერ ვხედავთ. საქართველოს ეკლესიისთვის არც ეგზარქოსობის პერიოდში, არც ავტოკეფალიის პერიოდში „სიმბოლური წიგნები“ სერიოზულ როლს არ თამაშობდა და ისინი ქართულ საეკლესიო ლიტერატურაში საერთოდ არ მოიხსენიება. აღნიშნული წიგნების შესახებ იმფორმაციის არარსებობა საქართველოს ეკლესიის მხრიდან მათ მიმართ სრულ გულგრილობაზე მეტყველებს.

ამიტომ, ჩვენ ადრეულ აზრს გავიმეორებთ: ე. წ. „სიმბოლური წიგნები“, დოკუმენტის სახით, საყოველთაო ვალდებულებას არ წარმოადგენენ და ზოგად საეკლესიო ხასიათს არ ატარებენ. აღნიშნული წიგნები დოკუმენტების სახით მნიშვნელოვანია, მაგრამ მათ არ აქვთ მსოფლიო მნიშვნელობა და შესაბამისად საყოველთაო ვალდებულებას არ წარმოადგენენ, რადგან მსოფლიო მართლმადიდებელი ეკლესიის მთელი სისავსის ერთიან აზრს არ წარმოადგენენ. ხსენებული წიგნები განსაკუთრებით აქტუალური იყო იმ ეპოქაში, როდესაც ადგილობრივი ეკლესიები საეკლესიო ხასიათის გარკვეული პრობლემების წინაშე იდგნენ; ეს პრობლემები დღესდღეობით აღარ არსებობს, მაშასადამე, ეს წიგნები აღარ არის აქტუალური. ყოველი აქტუალური საკითხი, რომელიც ძველადაც და დღესაც აქტუალურია მსოფლიო ეკლესიის ღმერთკაცობრივი ორგანიზმისთვის მსოფლიო კრებების დადგენილებებში ღვთის განგებით არის დაფიქსირებული.

გრიგორი გრიგოროპულოსი

* * *

[1] იხ. ვიდეორგოლის მუდმივი მისამართი: https://www.youtube.com/watch?v=HP_3YoNSRTg

[2] იხ. პუბლიკაციის მუდმივი მისამართი: http://gregory-gr.hol.es/122-2/

[3] იხ. პუბლიკაციების  მუდმივი მისამართი: http://gregory-gr.hol.es/122-2/ და http://gregory-gr.hol.es/საუბრობდა-თუ-არა-წმ-იოანე/

[4] იხ. პუბლიკაციის  მუდმივი მისამართი:  https://azbyka.ru/otechnik/Vasilij_Krivoshein/simvolicheskie-teksty-v-pravoslavnoj-tserkvi

[5] იხ. Митр. Макарий (Булгаков). Введение в Православное богословие. СПб., 1913. Ч. 2, § 151. აღსანიშნავია, რომ იგივე თავის წიგნში (ნ. 2, § 151) მიტრ. მაკარის სქოლიოში იერუსალიმის კრების მამების სიტყვები მოჰყავს, რითიც „სიმბოლური წიგნებიდან“ ერთ-ერთის ვითომდა სავალდებულო ხასიათს ამტკიცებს: ის მიიღო მთელმა აღმოსავლურმა ეკლესიამ“ – ამგვარად დაამოწმა მოძღვართა იერუსალიმის კრებამ, რომელსაც 1672 წელს იერუსალიმის პატრიარქი დოსითეოსი თავმჯდომარეობდა. იგივე დაამოწმეს კონსტანტინოპოლის პატრიარქმა დიონისემ, დოსითეოსის თანამედროვემ (იხ.Johan. Aimont.– Monuments authentiques de la religion des Grecs, ed. 1708, pag. 483) და აღმოსავლელ მოძღვართა ახალმა კრებამ, რომელიც 1691 წელს ჩატარდა (Heineccii – Abbildung der alten und neuen Grieche Kirchen, 1771, იხ. დანართში)“. მაგრამ ამ განცხადებაში  ერთი მნიშვნელოვანი ასპექტია აღსანიშნავი: „მთელ აღმოსავლეთის ეკლესიას“ არ მიუღია მონაწილეობა აღნიშნულ კრებაზე, ამიტომ „სიმბოლურ წიგნს“ ვერ აღიარებდა, რადგან აღნიშნულ კრებებს რიგი ადგილობრივი მართლმადიდებელი ეკლესიების წარმომადგენლები არ ესწრებოდნენ (რომ აღარაფერი ვთქვათ ამ კრებების არამსოფლიო სტატუსზე); არც საქართველოს მართლმადიდებელი ეკლესიის დელეგატები ესწრებოდნენ 1672 წლის კრებას, მაშასადამე, კრების განცხადება საკმაოდ უცნაურად გვეჩვენება.